Jako dyscyplina stale rozwijająca się, została podzielona ze względu na sposoby jej wykonywania na następujące rodzaje:
- kliniczno-diagnostyczna: w zakres, której wchodzą działania podejmowane przez specjalistów dziedziny medycyny
- naturalna: gdzie podstawowym materiałem muzycznym są dźwięki natury np. szum potoku górskiego, śpiew ptaków, szum morza itp.
- spontaniczna: będąca wyrazem przeżywanych emocji np. mimowolne wystukiwanie rytmu, nucenie, gwizdanie, pstrykanie palcami
- adoptowana: wykorzystująca przypadkowy materiał muzyczny np. nadawaną przez radio
- profilaktyczna: stosowana w celu zapobiegawczym, wykorzystująca odpowiedni materiał muzyczny w celu zaktywizowania lub uspokojenia pacjenta
Uczestnictwo w muzykoterapii może być bierne i czynne. Bierny udział polega na słuchaniu muzyki proponowanej przez terapeutę. Po części muzycznej następuje zawsze część dyskusyjna Sposób prowadzenia zajęć, dobór utworów i ich zastosowanie, sposób prowadzenia dyskusji jest zależny od wielu czynników, potrzeb pacjentów, oraz celu i etapu terapii. Zadaniem osoby prowadzącej zajęcia i muzykoterapii jest:
- wzbudzenie zainteresowania muzyką
- opieka nad uczestnikami zajęć
- koordynacja przebiegu zajęć
Muzyka wpływa na:
- napięcie mięśni
- układ krążenia (podwyższa puls)
- działa na układ pokarmowy i oddechowy
- może obniżać próg wrażliwości myślowej
- odpowiednio dobraną muzykę stosuje się w łagodzeniu bólu i w czasie zabiegów chirurgicznych, stomatologicznych, w położnictwie i ginekologii
- oddziaływanie muzyką stosuje się w chorobach psychosomatycznych, a także w rehabilitacji narządów ruchu
Muzyka aktywizująca: to utwory instrumentalne lub piosenki w umiarkowanym, marszowym tempie. Zaliczamy m.in. takie rodzaje muzyki jak: muzyka rozrywkowa, pop, rock, disco, jazz, muzyka ludowa, hip-hop.
Muzyka relaksująca: to utwory przede wszystkim instrumentalne o zwalniającym tempie, rozpoznawalnej melodii, miękkim brzmieniu, małej dynamice m.in. muzyka poważna, rozrywkowa, elektroniczna.
Cele muzykoterapii:
- uspokojenie, rozluźnienie
- poznanie (cel dydaktyczno-poznawczy)
- zabawa
- poznanie siebie nawzajem
- kulturotwórcza
- wytworzenie za pośrednictwem muzyki równowagi pomiędzy sferą przeżyć emocjonalnych a procesami fizjologicznymi.